Układ potrójny GW Ori i jego dysk okołogwiazdowy
GW Ori to układ trzech gwiazd, które są związane ze sobą grawitacyjnie. Oprócz tego, że jest to układ potrójny, GW Ori wyróżnia się także z innego powodu – kryje w sobie dysk okołogwiazdowy otaczający wszystkie trzy gwiazdy.
GW Ori znajduje się w gromadzie zwanej Lambda Orionis, którą widać w pobliżu Betelgezy. Wewnętrzne gwiazdy układu GW Ori A i GW Ori B krążą wokół siebie w odległości ok. 1 jednostki astronomicznej (j.a.). Trzecia gwiazda, GW Ori C okrąża je w odległości ok. 8 j.a.
Dysk okołogwiazdowy GW Ori jest ogromny w stosunku do orbit swoich gwiazd. Pyłowy składnik dysku ma średnicę ok. 400 j.a., przy czym składnik gazowy obejmuje 1300 j.a. Dla porównania, Neptun krąży w odległości 30 j.a. od Słońca!
Modele GW Ori zasugerowały lukę w dysku między 25 a 55 j.a. od jego centrum. W niedawnych badaniach Jiaqing Bi z University of Victoria podjął próbę przetestowania tych modeli i zbadania struktury GW Ori bezpośrednio, wykorzystując obserwacje z ALMA.
Bi i współpracownicy wykorzystali obserwacje ALMA wykonane na wielu częstotliwościach w celu zbadania gazu i pyłu z dysku okołogwiazdowego. Składnik pyłowy ma charakterystyczną emisję, którą można zaobserwować na długości 1,3 mm, podczas gdy gazowy można badać przy użyciu określonego przejścia tlenku węgla.
Obserwacje gazu wykazały oczekiwaną jego rotację, a dodatkowa struktura dysku była natychmiast widoczna w obserwacjach pyłu. Bi i współpracownicy zidentyfikowali trzy pierścienie pyłowe w dysku W Ori około 46, 88 i 338 j.a. od jego centrum, przy czym najbardziej wewnętrzny pierścień był tym, który był sugerowany przez poprzednie modele. Dodatkowo ujawniono nieoczekiwany wynik – pierścienie pyłowe mogą być bardzo nierówno ustawione względem siebie!
Zespół odkrył, że pierścienie pyłowe wykazują znaczne nachylenie w stosunku do płaszczyzny orbit GW Ori A i GW Ori B – konkretnie 11, 35 i 40 stopni, zaczynając od pierścienia najbardziej wewnętrznego.
Dodatkowe analizy i symulacje przeprowadzone przez zespół sugerują, że gwiazdy GW Ori same nie mogły być odpowiedzialne za to nachylenie. Wewnętrzny pierścień przedstawia również kolejną zagadkę do tego układu: oprócz tego, że jest źle ustawiony, ma także niezerową mimośrodowość.
Możliwym wyjaśnieniem mogą być dodatkowe składniki GW Ori, które również rzeźbią ścieżki na dysku. Zjawisko to zostało zaobserwowane wcześniej przez ALMA na dyskach protoplanetarnych. W takim wypadku byłby to pierwszy przypadek wykrycia towarzysza wokół układu potrójnego. Czas pokaże, jak jest naprawdę.
Opracowanie:
Agnieszka Nowak
Źródło:
.jpg)
