Vega - astronotki

Po raz pierwszy astronomowie wykryli ciało niebieskie o promieniu 1,3 km na skraju Układu Słonecznego. Istnienie ciał o tak małych rozmiarach (kilometry) było przewidywane już ponad 70 lat temu. Obiekty te stanowiły ważne połączenie w procesie formowania się planet, znajdujący się między małymi początkowymi zbitkami pyłu i lodu a planetami, które obserwujemy dzisiaj. Pas Edgewortha-Kuipera to zbiór małych ciał niebieskich znajdujący się poza orbitą Neptuna. Najbardziej znanym obiektem tego Pasa jest Pluton. Uważa się, że obiekty Pasa Kuipera są pozostałościami po formowaniu się Układu Słonecznego. Podczas gdy małe ciała, takie jak asteroidy w wewnętrznym Układzie Słonecznym, zostały zmodyfikowane w czasie przez promieniowanie słoneczne, kolizje oraz grawitację planet, to obiekty w zimnym, ciemnym, samotnym Pasie Kuipera zachowują nienaruszone warunki wczesnego Układu Słonecznego. Dlatego astronomowie badają je, aby dowiedzieć się o początku procesu formowania się planet. O...

Według wiodącego scenariusza, nasz Wszechświat zawiera jedynie kilka procent zwykłej materii. ¼ kosmosu składa się z nieuchwytnej ciemnej materii, którą możemy poczuć grawitacyjnie, ale nie zaobserwować, a reszta składa się z jeszcze bardziej tajemniczej ciemnej energii, która napędza obecne przyspieszenie ekspansji Wszechświata. Model ma opierać się na mnogości danych zebranych w ciągu ostatnich kilku dekad, pochodzących z mikrofalowego promieniowania tła (CMB) – pierwszego światła w historii kosmosu, wyemitowanego zaledwie 380 000 lat po Wielkim Wybuchu i zaobserwowanego w niespotykanych szczegółach przez misję Planck – do bardziej „lokalnych” obserwacji. Te ostatnie obejmują eksplozje supernowych, gromady galaktyk i zniekształcenia grawitacyjne odciśnięte przez ciemną materię na odległych galaktykach i mogą być używane do śledzenia kosmicznej ekspansji w ostatnich epokach kosmicznej historii – w ciągu ostatnich dziesięciu miliardów lat. Nowe badanie, prowadzone przez Gu...

Galaktyki o niezwykle wysokim wskaźniku formowania gwiazd (od setek do tysięcy gwiazd o masie Słońca rocznie) są rzadkością. Nasza Droga Mleczna, na przykład, tworzy zaledwie jedną gwiazdę na rok. Proces powstawania gwiazd podgrzewa pył do emisji w podczerwieni, a galaktyki, które tworzą wiele gwiazd w ciągu roku świecą tak jasno, że można je dostrzec z odległości kosmologicznych. Gdy soczewkowanie grawitacyjne przez przypadkowo interweniującą galaktykę lub gromadę galaktyk wzmocni sygnał, wtedy mogą zostać wykryte kosmicznie wczesne galaktyki. Do tej pory potwierdzono istnienie w pierwszym miliardzie lat wieku Wszechświata zaledwie garstkę takich galaktyk. Chociaż wciąż stanowią niewielką próbkę, oferują one ważny wgląd w to, jak powstawały gwiazdy w początkowych czasach, gdy większość pierwiastków była mniej obfita. Pomagają również astronomom w zrozumieniu procesu powstawania gwiazd w przypadku, gdy procesy fizyczne są tak dramatyczne w porównaniu z procesami zachodzącymi w naszej ...

Czarne dziury słyną z ogromnego apetytu, pochłaniając  materię z taką zaciekłością, że nawet światło nie może uciec, gdy zostanie pochłonięte. Mniej zrozumiałe jest jednak to, jak czarne dziury oczyszczają energię zamkniętą w ich rotacji, wyrzucając w przestrzeń plazmę z prędkościami zbliżonymi do prędkości światła. Dżety te mogą rozciągać się w przestrzeni na miliony lat świetlnych.  Nowe symulacje kierowane przez naukowców pracujących w Department of Energy’s Lawrence Berkeley National Laboratory (Berkeley Lab) oraz UC Berkeley łączą dziesięcioletnie teorie w celu uzyskania nowego wglądu w mechanizmy napędzające w strumieniach plazmy, które pozwalają im kraść energię z potężnego pola grawitacyjnego czarnych dziur i napędzać je z dala od nich. Symulacje mogą zapewnić użyteczne porównanie obserwacji o wysokiej rozdzielczości z Teleskopu Horyzontu Zdarzeń, zaprojektowanego w celu dostarczenia pierwszych bezpośrednich obrazów regionów, w których tworzą się strum...

Naukowcy odkryli grupę gwiazd bardzo ubogich w metale i otoczonych żelaznym pyłem, które znajdują się w Wielkim Obłoku Magellana. W pracy wykorzystano połączenie modeli teoretycznych formowania się pyłu w otoczce okołogwiazdowej z obserwacjami w podczerwieni wykonanymi za pomocą Kosmicznego Teleskopu Spitzera.  Gwiazdy o masach pomiędzy 1 a 8 mas Słońca ewoluują wzdłuż asymptotycznej gałęzi olbrzymów (AGB), zanim skończą swoje życie jako białe karły. To w tej szybkiej, lecz kluczowej fazie, kiedy gwiazdy rozszerzają się do ogromnych rozmiarów i ochładzają, tracą znaczną część swojej masy z powodu silnych wiatrów gwiazdowych. Niska temperatura i duża gęstość wiatrów stwarzają idealne warunki dla zagęszczenia ziaren pyłu w otoczkach okołogwiazdowych. Pył wytwarzany przez gwiazdy w ich fazie AGB i wydalany do ośrodka międzygwiezdnego jest ważny dla życia galaktyk, ponieważ jest niezbędnym składnikiem do tworzenia nowych gwiazd oraz planet. Dlatego charakterystyka rodzaju ...

Promieniowanie wyemitowane z pierwszych we Wszechświecie masywnych czarnych dziur jest tak intensywne, że jest w stanie dotrzeć do teleskopów na Ziemi po przebyciu niemal całego Wszechświata. Niesamowite, światło z najbardziej odległych czarnych dziur (lub kwazarów) podróżuje do nas przez ponad 13 mld lat świetlnych. Jednakże nie wiemy, jak te monstrualne czarne dziury powstały. Badania prowadzone przez naukowców z Georgia Institute of Technology, Dublin City University, Michigan State University, University of California w San Diego, San Diego Supercomputer Center oraz IBM stanowią nową i niezwykle obiecującą drogę do rozwiązania tej kosmicznej zagadki. Zespół wykazał, że kiedy galaktyki niezwykle szybko się grupują – a czasem nawet gwałtownie – mogą doprowadzić do powstania bardzo masywnych czarnych dziur. W tak rzadkich galaktykach normalne powstawanie gwiazd zostaje zakłócone i przejęte przez formowanie się czarnych dziur. Najnowsze badania dowodzą, że masywne czarne d...

Po dołączeniu ALMA do sieci teleskopów, astronomowie po raz pierwszy odkryli, że emisja z supermasywnej czarnej dziury Sagittarius A* (Sgr A*) w centrum naszej galaktyki pochodzi z mniejszego regionu, niż wcześniej sądzono. Może to wskazywać, że strumień radiowy od Sgr A* jest skierowany prawie bezpośrednio w naszą stronę. Jak dotąd mglisty obłok gorącego gazu uniemożliwił astronomom wykonanie ostrych zdjęć supermasywnej czarnej dziury Sgr A*, poddając w wątpliwość jej prawdziwą naturę. Po dołączeniu potężnego teleskopu ALMA w północnym Chile do globalnej sieci radioteleskopów, astronomowie nadal mogli obserwować tę mgłę widząc, że źródło to wciąż zaskakuje: obszar pochodzącej z niego emisji jest tak mały, że źródło faktycznie może być skierowane bezpośrednio w stronę Ziemi. Wykorzystując w obserwacjach technikę interferometrii wielobazowej (VLBI) na częstotliwości 86 GHz, która łączy wiele teleskopów w jeden wirtualny teleskop wielkości Ziemi, udało się stworzyć dokładną ...

Dziwne orbity pewnych obiektów w najdalszych zakątkach naszego Układu Słonecznego, według niektórych astronomów hipotetycznie ukształtowane przez nieznaną dziewiątą planetę, można wyjaśnić przez połączone siły grawitacyjne małych obiektów krążących wokół Słońca poza orbitą Neptuna. Alternatywne wyjaśnienie hipotezy tak zwanej „Dziewiątej Planety”, wysunięte przez naukowców z University of Cambridge i American University of Beirut, proponuje dysk złożony z małych lodowych ciał o łącznej masie nawet dziesięciokrotnie większej, niż Ziemia. W połączeniu z uproszczonym modelem Układu Słonecznego, siły grawitacyjne hipotetycznego dysku mogą odpowiadać niezwykłej architekturze orbitalnej wykazywanej przez niektóre obiekty w zewnętrznych częściach Układu Słonecznego. Podczas, gdy nowa teoria nie jest pierwszą, która proponuje, że siły grawitacyjne masywnego dysku złożonego z małych obiektów są wystarczające, aby uniknąć potrzeby istnienia dziewiątej planety, jest to pierwsza taka ...

Barnard b (czy GJ 699 b) jest niedawno odkrytą planetą typu super-Ziemia, krążącą wokół gwiazdy Barnarda, co czyni ją drugim układem gwiezdnym bliskim Ziemi. Chociaż prawdopodobnie jest zimna (-170 o C), nadal może mieć potencjał do utrzymania prymitywnego życia, jeżeli ma duży, gorący rdzeń żelazo-niklowy i zwiększoną aktywność geotermalną. Taki jest wniosek ogłoszony przez astrofizyków z Villanova University – Edwarda Guinana i Scotta Engle'a. „Ogrzewanie geotermiczne może utrzymywać ‘strefy życia’ pod powierzchnią, podobne do podpowierzchniowych jezior na Antarktydzie. Zauważmy, że temperatura powierzchni na lodowym księżycu Jowisza – Europie – jest podobna do temperatury Gwiazdy Barnarda b, ale, z powodu ogrzewania pływowego, Europa prawdopodobnie ma pod lodową powierzchnią ciekłe oceany” – powiedział Guinan. Odkrycie planety krążącej wokół gwiazdy Barnarda ogłoszono w listopadzie 2018 r. w Nature. Międzynarodowy zespół pod kierownictwem Ribas of the Institute of S...

Wszechświat ma ok. 13,8 mld lat a jego gwiazdy są prawdopodobnie najbardziej doniosłym jego dziełem. Astronomowie badający zawiłości formowania się gwiazd w kosmicznym czasie próbują zrozumieć, czy gwiazdy i procesy, które je wytwarzają, były takie same, gdy Wszechświat był młodszy, mniej więcej w połowie swojego obecnego wieku. Wiedzą już, że od trzech do sześciu miliardów lat po Wielkim Wybuchu gwiazdy powstawały w tempie około dziesięciu razy szybciej, niż ma to miejsce dzisiaj. Jak to się stało i dlaczego to niektóre z kluczowych pytań stawianych przed kolejną dekadą badań. Uważa się, że powstawanie gwiazd w galaktyce jest wyzwalane przez przyrost gazu z ośrodka międzygwiazdowego (przypuszcza się, że akrecja gazu przez połączenie między galaktykami odgrywa stosunkowo niewielką rolę w całkowitej liczbie wytworzonych gwiazd). W galaktykach, które aktywnie tworzą gwiazdy, istnieje ścisły związek między ich masą w gwiazdach i stopniem tworzenia się nowych gwiazd, a związek ten...

Projekt prowadzony przez University of Southampton wykazał, że czarna dziura wiruje wokół własnej osi z prawie maksymalną możliwą prędkością. Wykorzystując obserwacje w najnowszej technologii, zespół naukowców odkrył, że czarna dziura w naszej galaktyce (znana jako 4U 1630-472) rotuje bardzo szybko (z prędkością 92-95% teoretycznej dopuszczalnej prędkości rotacji) wokół własnej osi podczas pochłaniania opadającej w jej kierunku materii. Jest poddawana naprężeniu grawitacyjnemu i temperaturom tak wysokim, że zaczyna świecić jasno w promieniach X, co astronomowie zaobserwowali. Zgodnie z ogólną teorią względności Einsteina (OTW), jeżeli czarna dziura szybko wiruje, wtedy zmieni przestrzeń i czas wokół siebie w sposób inny, niż ma to miejsce w przypadku czarnej dziury, która nie rotuje. Takie modyfikacje z wysokich prędkości wirowania pozostawiają odciski na kształcie promieniowania z materii krążącej wokół czarnej dziury, zanim zniknie. Dlatego, jeżeli można w jakiś spos...

Teleskop ALMA przeprowadza niespotykany dotąd przegląd pobliskich galaktyk dyskowych – dotychczas 74, obejmujący łącznie 750 godzin obserwacji 30 000 gwiezdnych żłobków. W tym astronomowie zaczynają odkrywać złożony i jak dotąd słabo poznany związek między obłokami gwiazdotwórczymi a ich galaktykami macierzystymi. Galaktyki mają różne kształty i rozmiary. Niektóre z najbardziej znaczących różnic między galaktykami dotyczą jednak tego, gdzie i jak tworzą nowe gwiazdy. Przekonujące badania wyjaśniające te różnice dotąd były nieuchwytne, ale wkrótce się to zmieni. Ogromny, nowy projekt badawczy ALMA, znany jako PHANGS-ALMA (Physics at High Angular Resolution in Nearby GalaxieS), zagłębia się w to pytanie z większą siłą i precyzją, niż kiedykolwiek wcześniej, mierząc demografię i charakterystyki 30 000 indywidualnych gwiezdnych żłobków rozsianych w 74 galaktykach. PHANGS-ALMA, obecnie trwająca kampania badawcza, zgromadziła już 750 godzin obserwacji i umożliwiła astronomom...

Astronomowie odkryli zachowanie dżetu pochodzącego z gigantycznej czarnej dziury, którego wcześniej nie widzieli. Przy pomocy obserwatorium rentgenowskiego Chandra zaobserwowali strumień, który odbił się od ściany gazu a następnie przedziurawił obłok energetycznych cząstek. Takie zachowanie może powiedzieć naukowcom więcej o tym, w jaki sposób strumienie z czarnych dziur wchodzą w interakcje z otoczeniem. Odkrycia dokonano w dużej galaktyce Cygnus A znajdującej się w środku gromady galaktyk około 760 mln lat świetlnych od Ziemi. Dane z Chandra pokazują potężne strumienie cząstek i energii elektromagnetycznej wystrzeliwane daleko od szybko rosnącej czarnej dziury w centrum Cygnus A. Po przebyciu ponad 200 000 lat świetlnych po obu stronach czarnej dziury, dżety spowolniły swoją interakcję z międzygalaktycznym gazem o temperaturze wielu milionów stopni, który otacza Cygnus A. Interakcja ta wytworzyła ogromne chmury cząstek elektromagnetycznych, które emitują promieniowanie rentg...

Nowe badania prowadzone przez astronoma z University of Warwick pokazały pierwszy potwierdzony przykład układu podwójnego gwiazd, w którym do pozycji biegunowej odwrócony jest otaczający go dysk protoplanetarny. Międzynarodowy zespół użył ALMA, aby uzyskać wysokiej rozdzielczości obrazy dysku rozmiarów pasa asteroid. Cały układ prezentuje niezwykły widok grubego pierścienia gazu i pyłu krążącego pod kątem prostym do orbity układu podwójnego gwiazd. Do tej pory konfiguracja ta istniała tylko w umysłach teoretyków, ale obserwacja ALMA udowodniła, że dyski protoplanetarne tego typu istnieją i mogą być nawet względnie powszechne.   „Dyski bogate w gaz i pył są widoczne wokół niemal wszystkich młodych gwiazd i wiemy, że co najmniej ⅓ krążących wokół pojedynczych gwiazd tworzy planety. Niektóre z tych planet w końcu nie są wyrównywane ze spinem gwiazdy, więc zastanawialiśmy się, czy podobna sytuacja jest możliwa dla planet krążących w układach podwójnych gwiazd. Dziwact...

Supermasywne czarne dziury mają masę od milionów do miliardów razy większą, niż nasze Słońce i znajdują się w centrach większości galaktyk. Taka kilka milionów razy masywniejsza, niż Słońce znajduje się także w sercu naszej Drogi Mlecznej. Pomimo tego, jak powszechne są we Wszechświecie supermasywne czarne dziury, pozostaje niejasne, jak rosną do tak ogromnych rozmiarów. Niektóre czarne dziury nieustannie pochłaniają gaz ze swojego otoczenia, inne połykają nagle całe gwiazdy. Jednak żadna teoria nie wyjaśnia, w jaki sposób supermasywne czarne dziury mogą tak nagle „włączyć się” i tak szybko narastać przez długi czas. W lutym 2017 r. All Sky Automated Survey for Supernovae odkrył zdarzenie znane jako AT 2017bgt. Na początku było ono uważane za zdarzenie „połykania gwiazdy” lub „zakłócenie pływowe”, ponieważ promieniowanie emitowane wokół czarnej dziury stało się ponad 50 razy jaśniejsze, niż obserwowane w 2004 r. Jednak po obszernych obserwacjach z użyciem wielu telesko...

22 listopada 2014 r. astronomowie zauważyli rzadkie zdarzenie na nocnym niebie: supermasywną czarną dziurę w galaktyce odległej o 300 mln lat świetlnych od Ziemi, która rozrywa gwiazdę przechodzącą w jej pobliżu. Zdarzenie, znane jako rozbłysk zakłócenia pływowego, dla masywnej siły pływowej czarnej dziury, która rozrywa gwiazdę, spowodowało wybuch aktywności promieni rentgenowskich w pobliżu centrum galaktyki. Teraz naukowcy z MIT i innych instytucji prześledzili dane z obserwacji wielu teleskopów dotyczące tego wydarzenia i odkryli dziwnie intensywny, stabilny i okresowy puls, lub sygnał, promieniowania rentgenowskiego we wszystkich zestawach danych. Sygnał wydaje się pochodzić z obszaru bardzo zbliżonego do horyzontu zdarzeń czarnej dziury. Sygnał wydaje się okresowo rozjaśniać i gasnąć co 131 sekund, i utrzymuje się przez co najmniej 450 dni. Naukowcy są przekonani, że cokolwiek emituje ten okresowy sygnał, musi krążyć wokół czarnej dziury, tuż poza horyzontem zdarzeń,...

Wiele gwiazd eksploduje jako świecące supernowe, gdy spalą całe swoje paliwo w syntezie jądrowej. Jednak niektóre gwiazdy mogą przejść do postaci supernowej po prostu dlatego, że mają bliską i nieznośną gwiazdę towarzyszącą, która pewnego dnia zaburzy partnera tak bardzo, że ten eksploduje. Do tego drugiego zdarzenia może dojść w układach podwójnych gwiazd, gdzie obie próbują dominować. Podczas, gdy eksplodująca gwiazda daje wiele dowodów potwierdzających jej tożsamość, astronomowie muszą dobrze się napracować, aby dowiedzieć się czegoś na temat towarzysza, który wywołał tę eksplozję. Międzynarodowy zespół astronomów ogłosił, że zidentyfikował rodzaj gwiazdy towarzyszącej, która spowodowała eksplozję swojego towarzysza w układzie podwójnym, jako węglowo-tlenowego białego karła. Dzięki wielokrotnym obserwacjom SN 2015cp, supernowej oddalonej o 545 mln lat świetlnych do Ziemi, zespół wykrył szczątki bogate w wodór, które gwiazda towarzysząca straciła przed eksplozją. Obe...

Międzynarodowy zespół kierowany przez Northwestern University jest coraz bliżej zrozumienia tajemniczo jasnego obiektu, który rozbłysnął tego lata na niebie północnym. 17 czerwca dwa bliźniacze teleskopy ATLAS na Hawajach odkryły spektakularnie jasną anomalię w odległości 200 mln lat świetlnych od nas w konstelacji Herkulesa w galaktyce karłowatej CGCG 137-068. Nazwany AT2018cow lub „The Cow” (Krowa), obiekt szybko wybuchł, a następnie zniknął prawie tak samo szybko. Po połączeniu kilku źródeł obrazowania, w tym twardych promieni rentgenowskich i fal radiowych, zespół spekuluje obecnie, że teleskopy uchwyciły dokładnie moment, w którym gwiazda zapada się, tworząc zwarty obiekt, taki jak czarna dziura lub gwiazda neutronowa. Gwiezdne szczątki, zbliżające się i wirujące wokół horyzontu zdarzeń obiektu, wywołały niezwykle jasny blask.  To rzadkie wydarzenie pomoże astronomom lepiej zrozumieć fizykę dziejącą się w pierwszych chwilach powstawania czarnej dziury lub gwia...

TESS – Transiting Exoplanet Survey Satellite – odkryła trzecią małą planetę poza Układem Słonecznym.  Nowa planeta, nazwana HD 21749b, krąży wokół jasnego, pobliskiego karła znajdującego się około 53 lata świetlne stąd w gwiazdozbiorze Sieci, i wydaje się, że ma najdłuższy okres obiegu z trzech dotychczas zidentyfikowanych przez TESS. HD 21749b okrąża swoją gwiazdę stosunkowo powoli – w czasie 36 dni, w porównaniu do dwóch innych planet – Pi Mensae b, „super-Ziemi”, której obieg wokół gwiazd zajmuje 6,3 dnia oraz LHS 3844b, skalistego świata, który okrąża swoją gwiazdę zaledwie w 11 godzin. Wszystkie trzy planety zostały odkryte w pierwszych trzech miesiącach obserwacji TESS. Na powierzchni nowej planety panuje prawdopodobnie temperatura ok. 150 o C – stosunkowo chłodno, biorąc pod uwagę bliskość gwiazdy, która jest prawie tak jasna, jak Słońce. Planeta jest około trzy razy większa od Ziemi, co stawia ją w kategorii „pod-Neptunów”. Zaskakujące jest to, że jest równ...