Vega - astronotki

Wpatrując się w ogromne miasto galaktyk odległe o 300 mln lat świetlnych od nas, przy użyciu teleskopu Hubble’a astronomowie dokonali kompleksowego przeglądu najmniejszych jego członków: 22 646 gromad kulistych. Przegląd, opublikowany 9 listopada 2018 r. w Astrophysical Journal, pozwolił wykorzystać astronomom pola gromad kulistych do mapowania rozkładu materii i ciemnej materii w Gromadzie Warkocza Bereniki, zawierającej ponad 1000 galaktyk. Ponieważ gromady kuliste są znacznie mniejsze od całych galaktyk – i bardziej liczniejsze – są znacznie lepszym wskaźnikiem tego, w jaki sposób struktura przestrzeni jest zakrzywiana przez grawitację Gromady Warkocza. W rzeczywistości gromada ta jest jednym z pierwszych miejsc, w którym obserwowane anomalie grawitacyjne były uważane za wskazówki na obecność dużej ilości niewidocznej masy – później nazwanej ciemną materią. Gromady kuliste przypominają kule śnieżne, które zawierają kilkaset tysięcy starych gwiazd. Są integralną częś...

Pętla Łabędzia (znana również jako Veil Nebula) jest pozostałością po wybuchu supernowej, resztkami wybuchowej śmierci masywnej gwiazdy sprzed około dziesięciu do dwudziestu tysięcy lat. Szczegółowe modelowanie jej włóknistego kształtu sugeruje, że wybuch nastąpił wewnątrz międzygwiezdnej jamy stworzonej przez gwiazdę przodka. Jak to często bywa w astronomii, wiele precyzyjnych właściwości fizycznych obiektu jest określona niedokładnie ze względu na niepewność odległości do niego. Przez dziesięciolecia, bazując na analizach ruchu mgławicy, dokonanych przez Hubble’a w 1937 r. oraz Minkowskiego w 1987 r., astronomowie używali wartości odległości do niej na 2500 lat świetlnych. Wiele ostatnich szacunków dystansu zmieniło się, ale najczęściej przytaczaną wartością jest 1500-2100 lat świetlnych, oszacowaną na podstawie badań z 2005 roku. W ciągu ostatnich dwóch dekad astronomowie próbowali oszacować dystans mierząc odległości do gwiazd znajdujących się poza lub wewnątrz mgławicy, o...

Opierając się na nowym modelu teoretycznym, zespół naukowców zbadał bogate archiwum danych z obserwatoriów kosmicznych XMM-Newton i Chandra, w celu znalezienia pulsujących emisji promieniowania X z trzech źródeł. Odkrycie, opierające się na wcześniejszych obserwacjach pulsarów w promieniach gamma, dostarcza nowatorskiego narzędzia do badania tajemniczych mechanizmów emisji pulsarów, które będą ważne dla zrozumienia tych fascynujących obiektów i wykorzystania ich w przyszłości w kosmicznej nawigacji. Latarnie Wszechświata – pulsary – są szybko rotującymi gwiazdami neutronowymi, które emitują wiązki promieniowania. Gdy pulsar obraca się a wiązki naprzemiennie zbliżają się i oddalają od Ziemi, źródło oscyluje między jaśniejszymi i ciemniejszymi stanami, dając sygnał, który wydaje się „pulsować” z okresem kilka milisekund do sekund, a ich regularność rywalizuje nawet z zegarami atomowymi. Pulsary są niesamowicie gęstymi, niezwykle magnetycznymi reliktami masywnych gwiazd i nal...

Zespół astronomów z Izraela, Stanów Zjednoczonych i Rosji zidentyfikował rozerwaną galaktykę przypominającą olbrzymią kijankę, z eliptyczną głową i długim, prostym ogonem, znajdującą się około 300 mln lat świetlnych od Ziemi. Galaktyka ma długość 1 mln lat świetlnych czyli dziesięć razy więcej, niż Droga Mleczna. Gdy galaktyki są rozrywane i znikają, ich gwiazdy zostają włączone do masywniejszych galaktyk, bądź są wyrzucane w przestrzeń międzygalaktyczną. „To, co czyni ten obiekt niezwykłym to fakt, że sam ogon ma długość 500 000 lat świetlnych. Gdyby znajdował się w takiej odległości od nas, jak galaktyka Andromedy, leży 2,5 mln lat świetlnych stąd, sięgałby ⅕ odległości do Galaktyki” – mówi prof. R. Michael Rich z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles. Według badań, olbrzymia „kijanka” została stworzona z rozbicia małej, wcześniej niewidocznej galaktyki karłowatej, zawierającej głównie gwiazdy. Kiedy siły grawitacyjne dwóch widocznych galaktyk przyciągnęły gwiazdy ...

Układ gwiazd otoczonych wężowatymi chmurami, nazwany Apep po egipskim bogu chaosu, wkrótce wybuchnie. Naukowcy z Sydney twierdzą, że Apep ma warunki na idealną gwiezdną burzę do stworzenia rozbłysków promieniowania gamma. Astronomowie z Uniwersytetu Sydney, współpracując z międzynarodowymi naukowcami, odkryli układ gwiazd, którego dotąd nie widziano w naszej galaktyce. Badacze są przekonani, że jedna z gwiazd – odległa od nas o 8000 lat świetlnych – jest pierwszym znanym w Drodze Mlecznej kandydatem do wytworzenia niebezpiecznego rozbłysku promieniowania gamma, jednego z najbardziej energetycznych wydarzeń we Wszechświecie, gdy eksploduje i umrze. Układ, składający się z pary gwiazd został nazwany przez astronomów Apep, za wężowatym egipskim bogiem chaosu. Jedna z gwiazd znajduje się na skraju potężnej eksplozji jako supernowa. Odkrycia te są dosyć kontrowersyjne, ponieważ w Drodze Mlecznej nie wykryto dotąd żadnego błysku gamma. Jednak w konstelacji nieba południowego...

Kolizja ukryta w odległej gromadzie galaktyk to smugi gazu przypominające statek kosmiczny Enterprise – kultowy statek z serii Star Trek. Gromady galaktyk – kosmiczne struktury zawierające setki lub nawet tysiące galaktyk – są największymi obiektami we Wszechświecie utrzymywanymi razem poprzez grawitację. Gaz o temperaturze wielu milionów wypełnia przestrzeń pomiędzy poszczególnymi galaktykami. Masa gorącego gazu jest około sześć razy większa, niż łączna masa wszystkich galaktyk w gromadzie. Ów przegrzany gaz jest niewidoczny dla teleskopów optycznych, jednak świeci bardzo jasno w promieniach X, więc do jego badania niezbędny jest teleskop rentgenowski, taki jak na przykład Obserwatorium Chandra. Łącząc promieniowanie X z innymi długościami fali, takimi jak fale radiowe, możemy uzyskać pełniejszy obraz tych ważnych kosmicznych obiektów. Nowy, złożony obraz gromady galaktyk Abell 1033, w tym zdjęcia z Chandra (kolor fioletowy) i w emisji radiowej uzyskane dzięki LOFAR (kolo...

Astronomowie nareszcie mogli odkryć długo poszukiwanego prekursora określonego typu eksplodującej gwiazdy, przeczesując archiwalne dane z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a. Uważa się, że supernowa typu Ic wybuchnie, gdy jej masywna gwiazda zostanie pozbawiona zewnętrznych warstw wodoru i helu.  Te gwiazdy mogą należeć do najbardziej masywnych znanych – co najmniej 30 razy masywniejszych, niż Słońce. Oczekuje się, że nawet po zrzuceniu części materii w późnym okresie życia będą nadal duże i jasne. Do tej pory pozostawało więc tajemnicą, dlaczego astronomowie nie byli w stanie uchwycić takiej gwiazdy na zdjęciach sprzed eksplozji. Wreszcie, w 2017 roku astronomowie mieli szczęście. Pobliska gwiazda zakończyła swoje życie jako supernowa typu Ic. Dwa zespoły astronomów przeglądały obrazy z Hubble’a, aby odkryć przypuszczalna gwiazdę prekursora na zdjęciach sprzed eksplozji, wykonanych w 2007 r. Supernowa, skatalogowana jako SN 2017 ein, pojawiła się w pobliżu centrum pobliski...

Międzynarodowy zespół kierowany przez naukowców z IAC wykorzystał dane z satelity Gaia do pomiaru ruchu 39 galaktyk karłowatych. Dane te dostarczają informacji na temat dynamiki tych galaktyk, ich historii oraz interakcji z Drogą Mleczną. Wokół Drogi Mlecznej znajduje się wiele małych galaktyk (galaktyki karłowate), które mogą być dziesiątki a nawet miliony razy słabsze, niż Galaktyka. W porównaniu z normalnymi lub olbrzymimi galaktykami, karłowate zawierają znacznie mniej gwiazd, a zatem ich jasność jest mniejsza. Te małe galaktyki były przedmiotem badań międzynarodowego zespołu badaczy. Dzięki danym uzyskanym z misji Gaia, udostępnionym w drugim wydaniu w kwietniu 2018 roku, naukowcy byli w stanie zmierzyć ruch na niebie 39 galaktyk karłowatych, określając ich kierunek i prędkość. Przed drugą publikacją danych z satelity Gaia, dla 29 galaktyk przeanalizowanych przez astronomów nie było możliwe wykonanie takich pomiarów. Naukowcy odkryli, że wiele z nich porusza się w...

Nowe odkrycie naukowców może pretendować do tytułu najbardziej niezwykłego, ogromnej klasy obiektu astronomicznego: para masywnych neutronowych gwiazd podwójnych emitujących promieniowanie gamma o bardzo wysokiej energii (Very High Energy – VHE). Spośród stu miliardów gwiazd w naszej galaktyce, mniej niż dziesięć układów podwójnych emitujących promieniowanie gamma, a ten odkryty teraz jest drugim, w którym występuje gwiazda neutronowa. Emisja promieniowania została wykryta podczas zdarzenia, które nie powtórzy się do 2067 roku. Gwiazda neutronowa to gęsta pozostałość po supernowej, wybuchowej śmierci gwiazdy, która rozpoczęła swoje życie z masą powyżej ośmiu Słońc. Mając masę Słońca ale średnicę zaledwie miasta, gwiazdy neutronowe są tak gęste, że większość ich materii na postać neutronów. Gwiazdy neutronowe szybko wirują i wytwarzają potężne pola magnetyczne, szybkie wiatry i wąskie wiązki, które przeczesują niebo niczym latarnia morska. Jeżeli Ziemia znajdzie się na drodze j...

Słońce, podobnie jak wszystkie gwiazdy, urodziło się w olbrzymim, zimnym obłoku molekularnego gazu i pyłu. Mogło mieć dziesiątki a nawet setki gwiezdnego rodzeństwa – gromadę gwiazd – ale ci wcześni towarzysze są teraz rozproszeni po całej Drodze Mlecznej. Chociaż pozostałości tego zdarzenia kreacji już dawno się rozproszyły, proces narodzin gwiazd trwa nadal w naszej galaktyce i poza nią. Gromady gwiazd powstają w sercach ciemnych dla światła widzialnego obłoków, gdzie wczesne fazy formowania się były ukryte. Ale te zimne obłoki pyłowe świecą jasno w podczerwieni, więc teleskopy, takie jak SOFIA (Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy) mogą zacząć ujawniać te długowieczne tajemnice.   Według tradycyjnych modeli za powstawanie gwiazd i gromad gwiazd może być odpowiedzialna wyłącznie siła grawitacji. Najnowsze obserwacje sugerują, że pola magnetyczne i turbulencje również są w to zaangażowane, a nawet mogą dominować w procesie tworzenia. Ale co wywołuje zdarz...

Większość galaktyk znajduje się w gromadach liczących od kilku do tysięcy obiektów. Na przykład Droga Mleczna należy do Grupy Lokalnej, gromady składającej się z około pięćdziesięciu galaktyk, z których inny członek – gromada Andromedy – znajduje się w odległości około 2,3 mln lat świetlnych od nas. Gromady są najbardziej masywnymi we Wszechświecie obiektami związanymi grawitacyjnie, z mniejszymi strukturami rozwijającymi się najpierw i ciemną materią odgrywającą ważną rolę. Sposób, w jaki wzrastają i ewoluują zależy jednak od kilku konkurencyjnych procesów fizycznych, w tym zachowania gorącego gazu wewnątrz gromady. Galaktyka Abell 2597 leży blisko centrum gromady, około miliarda lat świetlnych stąd, w środku gorącej mgławicy. Astronomowie od dawna sądzili, że materia międzygalaktyczna, taka, jak plazma wokół Abell 2597, może opaść na galaktyki, ochłodzić się i dostarczyć świeżej materii do formowania się gwiazd w galaktyce. Odkryli także odwrotną działalność: centralne super...

Astronomowie byli świadkami w najdrobniejszych jak dotąd szczegółach brutalnej walki, pomiędzy Dawidem i Goliatem – dwiema sąsiednimi galaktykami, które odrywają od siebie fragmenty i rzucają je do gazowego Strumienia Magellana, kosmicznej rzeki krwi otaczającej Drogę Mleczną. Nowe badanie prowadzone przez Australian National University prześledziło gwałtowne starcie pomiędzy Wielkim i Małym Obłokiem Magellana - galaktykami karłowatymi na obrzeżach Drogi Mlecznej, które widać nieuzbrojonym okiem z półkuli południowej. Główny badacz, dr Dougal Mackey z ANU powiedział, że zespół stworzył mapę gwiazd na krawędziach Obłoków za pomocą Dark Energy Camera, kamery znajdującej się na 4-metrowym teleskopie Blanco w Chile i pokazał, że Obłoki wielokrotnie oddziaływały na siebie nawzajem przez ponad miliardy lat. Rozkład gwiazd w Małym Obłoku Magellana, będących w różnym wieku, wskazuje na możliwe nieprzyjemne spotkania z Wielkim Obłokiem Magellana, sięgające miliardów lat. Dr...

Czy gromady gwiazd zawierają wiele pokoleń gwiazd czy tylko jedno? Naukowcy od dawna szukają odpowiedzi na to pytanie a dzięki teleskopowi MMT Uniwersytetu Arizona, znaleźli ją w gromadzie Dzika Kaczka, gdzie gwiazdy wirują z różnymi prędkościami, ukrywając swój wiek. Astronomowie od dawna wierzyli, że wiele gromad otwartych składa się z pojedynczego pokolenia gwiazd, ponieważ gwiazdy raz powstały, a ich promieniowanie rozdmuchuje pobliską materię potrzebną do tworzenia nowych gwiazd. Ale w gromadzie Dzika Kaczka – znanej także jako M11 – gwiazdy o tej samej jasności pojawiają się w różnych barwach, co sugeruje, że są w różnym wieku. O ile naukowcy nie przegapili ważnych wskazówek dotyczących ewolucji gwiazd, musiało być inne wyjaśnienie rozpowszechniania kolorów w tym zgromadzeniu około 2900 gwiazd. Beomdu Lim z Kyung Hee University kierował międzynarodowym zespołem astronomów, którzy korzystali z teleskopu MMT, w celu zbadania tej gromady. W badaniu opublikowanym w Natur...

Po raz pierwszy zespół astronomów zaobserwował kilka par galaktyk w końcowych etapach łączenia się w pojedyncze, większe galaktyki. Patrząc przez grube zasłony gazu i pyłu otaczające jądra łączących się galaktyk, zespół badaczy uchwycił pary supermasywnych czarnych dziur – z których kiedyś każda znajdowała się w centrum jednej z dwóch mniejszych galaktyk – zbliżające się do siebie, zanim połączą się w jedną, olbrzymią czarną dziurę. Prowadzony przez Michaela Kossa zespół zbadał setki pobliskich galaktyk, korzystając ze zdjęć z Obserwatorium Kecka znajdującego się na Hawajach oraz z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a. Obserwacje z HST reprezentują 20-letni zbiór archiwum teleskopu. Obrazy o wysokiej rozdzielczości dają bliższe spojrzenie na zjawiska, które według astronomów były częstsze we wczesnym Wszechświecie, gdy zderzenia między galaktykami następowały częściej. Kiedy czarne dziury wreszcie się zderzą, zaczną wyzwalać potężną energię w postaci fal grawitacyjnych – zmarszczek w ...

Astronomowie odkryli coś, co może być jedną z najstarszych gwiazd Wszechświata, ciało prawie w całości stworzone z materii wyplutej z Wielkiego Wybuchu. Odkrycie tej gwiazdy, której wiek szacowany jest na 13,5 mld lat oznacza, że prawdopodobnie istnieje więcej gwiazd o bardzo niskiej masie i bardzo niskiej zawartości metalu – być może nawet niektóre z nich są pierwszymi gwiazdami Wszechświata. Gwiazda ta jest niezwykła, ponieważ w przeciwieństwie do innych gwiazd o bardzo niskiej zawartości metalu, jest częścią „cienkiego dysku” Drogi Mlecznej – części Galaktyki, w której znajduje się nasze Słońce. A ponieważ gwiazda ta jest tak stara, naukowcy twierdzą, że jest możliwe, że nasze galaktyczne sąsiedztwo jest co najmniej 3 mld lat starsze, niż wcześniej sądzono. Pierwsze gwiazdy po Wielkim Wybuchu składałby się w całości z pierwiastków, takich jak wodór, hel i niewielka ilość litu. Następnie gwiazdy te wytworzyły w swoich jądrach pierwiastki cięższe od helu i rozsiał...

Jeżeli gdzieś w naszej galaktyce istnieje obca inteligencja, to, jak sugeruje badanie MIT, technologia laserowa Ziemi w zasadzie mogłaby zostać ukształtowana w coś przypominającego planetarne światełko z werandy – latarnię wystarczająco silną, by przyciągnąć uwagę z odległości nawet 20 000 lat świetlnych. Odkrycie sugeruje, że jeżeli wysokoenergetyczny laser o mocy 1-2 megawatów zostałby skupiony przez ogromny 30-45-metrowy teleskop i skierowany w przestrzeń kosmiczną, wytwarzałby wiązkę promieniowania podczerwonego wystarczająco silną, aby wyróżnić się na tle energii Słońca. Sygnał taki mógłby być wykryty przez obcych astronomów wykonujących pobieżny przegląd naszej części Drogi Mlecznej – szczególnie, jeżeli astronomowie żyją w pobliskich układach, np. przy najbliższej Ziemi gwieździe – Proximie Centauri lub TRAPPIST-1, gwieździe odległej o około 40 lat świetlnych od nas, wokół której krąży 7 egzoplanet a trzy spośród nich potencjalnie nadają się do zamieszkania. Zgodnie z bad...

Statek kosmiczny Kepler wystartował w 2009 roku aby szukać egzoplanety krążące wokół odległych gwiazd. Od tego czasu astronomowie wykorzystali obserwacje Keplera, aby odkryć 2818 potwierdzonych egzoplanet, a także 2667 egzoplanet, które wymagają dalszego potwierdzenia. Kepler skupił się na gwiazdach w pobliżu konstelacji Łabędzia i ujawnił, między innymi, że małe planety są powszechne w naszej galaktyce. Misja Kepler zakończyła swoje główne misje – polowanie na planety oraz kontynuowanie misji K2 – i zostanie wycofana z eksploatacji (piszemy o tym tutaj http://www.urania.edu.pl/wiadomosci/koniec-misji-kosmicznego-teleskopu-keplera-4771.html). Jednak wszystkie dane Keplera były i nadal będą dostępne w Space Telescope Science Institute (STScI) dzięki Mikulski Archive for Space Telescopes (MAST), gdzie pozwolą astronomom kontynuować doskonalenie naszego zrozumienia Wszechświata. Po czteroletniej misji głównej, statek kosmiczny został ponownie wykorzystany do obserwacji gwiazd...

Zmienność gwiazd dawno pozwoliła spojrzeć na ich fizyczne właściwości. Na przykład gwiazda Mira (Omikron Ceti), została tak nazwana w 1596 roku przez holenderskich astronomów, którzy byli zdumieni jej cudownym pojaśnianiem z powodu tego, o czym dzisiaj wiemy, że jest okresową zmianą jej wielkości i temperatury. O wiele mniej dynamiczna zmienność może być również uzyskana, gdy gwiazda posiada dysk pyłowy, który czasem blokuje część światła, gdy jest ona obserwowana z Ziemi. Mniejsze i słabsze gwiazdy są zwykle niedostępne do badań nad ich zmiennością, ale czasem ich dyski (jeżeli takowe posiadają) mogą generować wystarczającą ilość gruzu, aby wpłynąć na wykrywalne zmiany w świetle gwiazd. Dla astronomów zainteresowanych tym, jak z dysków pyłowych wokół gwiazd wszystkich typów powstały planety, te mniejsze układy mogą potencjalnie ograniczać większy obraz powstawania planet i ewolucji, zwłaszcza jeżeli sygnalizują one jakieś dramatyczne zdarzenia lub ważną fazę ewolucji, taką jak fa...

Około 10 mld lat temu Droga Mleczna połączyła się z dużą galaktyką. Gwiazdy tego partnera, nazwanego Gaia-Enceladus, stanowią większość halo Galaktyki oraz ukształtowały gruby dysk, nadając mu wybrzuszoną formę. Duże galaktyki, takie jak nasza Droga Mleczna, są wynikiem połączenia się mniejszych galaktyk. Pytanie brzmi: czy galaktyka taka jak Droga Mleczna, jest wytworem wielu małych połączeń czy kilku dużych? Profesor astronomii z Uniwersytetu w Groningen, Amina Helmi, większość swojej kariery spędziła szukając w Drodze Mlecznej „skamielin”, które mogą dać wskazówki dotyczące jej ewolucji. Wykorzystała skład chemiczny, położenie i trajektorie gwiazd w halo, aby wywnioskować ich historię, a tym samym zidentyfikować zderzenia, które stworzyły wczesną Drogę Mleczną. Ostatni, drugi zestaw danych z satelity Gaia, z kwietnia ubiegłego roku dostarczył profesor Helmi danych o około 1,7 mld gwiazd. Helmi jest zaangażowana w rozwój misji Gaia od około 20 lat i była częścią zespołu ds. Wa...