Kosmiczny ametyst w umierającej gwieździe
Na Ziemi ametysty mogą się tworzyć, gdy bąble gazu w lawie ostygną w odpowiednich warunkach. W kosmosie umierająca gwiazda o masie podobnej do Słońca jest w stanie stworzyć strukturę dorównującą urokowi tych pięknych klejnotów.
Gdy gwiazdy takie jak Słońce spalają swoje paliwo, odrzucają zewnętrzne warstwy, a jądro się kurczy. Korzystając z obserwatorium rentgenowskiego Chandra, astronomowie odkryli bańkę ultra gorącego gazu w centrum jednej z takich umierających gwiazd, mgławicę planetarną znajdującą się w naszej galaktyce, nazwaną IC 4593. Znajdująca się w odległości około 7800 lat świetlnych od Ziemi, IC 4593 to najodleglejsza mgławica planetarna, jaką dotychczas wykryto za pomocą Chandra.
To nowe zdjęcie IC 4593 przedstawia promienie X w kolorze fioletowym, które wskazują na podobieństwo do ametystów występujących w geodach na całym świecie. Bąbel wykryty przez Chandra pochodzi od gazu podgrzanego do ponad miliona stopni. Te wysokie temperatury były prawdopodobnie generowane przez materię, która oderwała się od skurczonego jądra gwiazdy i uderzyła gaz wyrzucony wcześniej przez gwiazdę.
Ten obraz zawiera także dane dotyczące światła widzialnego uzyskane dzięki Kosmicznemu Teleskopowi Hubble’a (różowe i zielone). Różowe obszary na zdjęciu z HST to efekt nakładania się emisji z chłodniejszego gazu składającego się z kombinacji azotu, tlenu i wodoru, podczas gdy zielona emisja pochodzi głównie od azotu.
IC 4593 jest tym, co astronomowie nazywają „mgławicą planetarną”, zwodniczo brzmiąca nazwa, ponieważ ta klasa obiektów nie ma nic wspólnego z planetami. (Nazwa została nadana około dwóch wieków temu, ponieważ obserwowane przez teleskop wyglądały jak dyski planet.) W rzeczywistości mgławica planetarna powstaje we wnętrzu gwiazdy o masie Słońca, a jej zewnętrzne warstwy rozszerzają się i ochładzają. W przypadku Słońca, gdy wejdzie w fazę czerwonego olbrzyma za kilka miliardów lat, jego zewnętrzne warstwy mogą rozciągać się aż do orbity Wenus.
Oprócz gorącego gazu, badania te znalazły również dowody na punktowe źródło promieniowania rentgenowskiego w centrum IC 4593. Ta emisja promieniowania X ma wyższe energie niż bańka gorącego gazu. Źródłem punktowym może być gwiazda, która odrzuciła swoje zewnętrzne warstwy, tworząc mgławicę planetarną, lub może pochodzić od potencjalnej gwiazdy towarzyszącej.
Opracowanie:
Agnieszka Nowak
Źródło:
.jpg)
