Kosmiczny bliźniak i narodziny olbrzyma: Pierwsze zdjęcie młodej planety w układzie podwójnym HD 135344
Międzynarodowy zespół naukowców wykonał zdjęcie młodej egzoplanety gazowego olbrzyma w pobliżu gwiazdy liczącej 12 milionów lat.
 |
| Nowo odkryta egzoplaneta HD 135344 Ab jest widoczna jako żółta kropka po prawej stronie zdjęcia. Została zmierzona w 2019 roku (2x), 2021 i 2022 roku. Pusty fioletowy okrąg z gwiazdą pośrodku wskazuje położenie jej gwiazdy macierzystej. Gwiazda ta została odfiltrowana najpierw przez koronograf, a następnie w procesie cyfrowej obróbki obrazu. Linia przerywana przedstawia orbitę planety. Źródło: Stolker i inni |
Planeta krąży wokół gwiazdy, u której zakończył się proces planetotwórczy, podczas gdy gwiazda towarzysząca w tym samym wieku wciąż posiada dysk protoplanetarny. Naukowcy opublikowali swoje odkrycie w czasopiśmie Astronomy & Astrophysics.
Układ podwójny gwiazd HD 135344 AB znajduje się około 440 lat świetlnych stąd w gwiazdozbiorze Wilka. Składa się z dwóch małych gwiazd, A i B, które krążą wokół siebie w dużych odległościach.
Tomas Stolker z Uniwersytetu w Lejdzie w Holandii badał gwiazdę B podczas swoich badań doktoranckich w latach 2013-2017 ze względu na jej interesujący dysk protoplanetarny. Gwiazda A nigdy nie była badana, ponieważ nie posiada dysku. Moi koledzy i ja byliśmy ciekawi, czy uformowała się już w nim planeta – powiedział Stolker. I tak, po czterech latach dokładnych pomiarów i odrobinie szczęścia, odpowiedź brzmi: tak.
Nowo odkryta egzoplaneta HD 135344 Ab to młody gazowy olbrzym, mający nie więcej niż 12 milionów lat. Jego masa jest około 10 razy większa niż masa Jowisza. Odległość planety od gwiazdy jest porównywalna z orbitą Urana wokół Słońca.
Naukowcy wskazują, że gwiazda A zakończyła już proces formowania planet, podczas gdy gwiazda B wciąż posiada dysk protoplanetarny. To dowodzi, że formowanie się planet wokół gwiazd podwójnych może zachodzić w różnym tempie.
Cztery lata śledzenia
Naukowcy wykorzystali instrument SPHERE na Bardzo Dużym Teleskopie ESO (VLT) do uchwycenia słabego światła potencjalnej planety. Planetę odnaleźli szybko, ale przez długi czas nie było jasne, czy jest to planeta, czy gwiazda tła. Aby wykluczyć możliwość istnienia gwiazdy tła, naukowcy śledzili planetę również za pomocą instrumentu GRAVITY. Instrument ten łączy światło z czterech dużych teleskopów VLT, umożliwiając precyzyjne określenie położenia planety. Przez cztery lata naukowcy obserwowali gwiazdę i planetę siedem razy i widzieli, jak poruszają się razem. Innymi słowy, nie ma gwiazdy tła.
Mieliśmy jednak szczęście – powiedział Stolker. Kąt między planetą a gwiazdą jest teraz tak mały, że SPHERE ledwo ją wykrywa.
Nowa populacja?
W przyszłości naukowcy będą kontynuować monitorowanie planety za pomocą instrumentu GRAVITY. Mają również nadzieję skierować na planetę teleskop ELT, który jest obecnie w budowie. Pozwoli im to określić skład atmosfery i dowiedzieć się więcej o ewolucji planety. Dodatkowo planują poszukiwać gazowych olbrzymów w pobliżu innych młodych gwiazd, w odległościach zbliżonych do orbity nowo odkrytej egzoplanety. Naukowcy uważają, że HD 135344 Ab może należeć do populacji egzoplanet, które do tej pory były trudne do wykrycia.
Opracowanie:
Agnieszka Nowak
Źródło:
Czytaj też:
