Gemini North uchwycił płonącą jasnym blaskiem galaktykę gwiazdotwórczą
Galaktyka nieregularna NGC 4449 wykazuje wybuchowe tempo formowania się gwiazd, częściowo z powodu trwającej fuzji z pobliskimi galaktykami karłowatymi.
Galaktyka gwiazdotwórcza NGC 4449. Źródło: International Gemini Observatory/NOIRLab/NSF/AURA
Świąteczny zestaw jasnych różów i błękitów tworzy niezwykły widok na tym zdjęciu wykonanym za pomocą teleskopu Gemini North. Przypominające chmurę kosmicznego konfetti zdjęcie zostało opublikowane z okazji 25-lecia Gemini North. NGC 4449 jest doskonałym przykładem aktywności gwiazdowej spowodowanej interakcją i mieszaniem się galaktyk, które powoli pochłaniają swoich mniejszych galaktycznych sąsiadów.
Znaczna część widzialnej materii we Wszechświecie, materia tworząca gwiazdy, planety – i nas – powstaje wewnątrz gwiazd, gdy kończą one swój cykl narodzin, życia i śmierci. Gwiazdy rodzą się z obłoków gazu i pyłu, a gdy umierają, ich pozostałości są ponownie przetwarzane w ośrodku międzygwiazdowym, aby wykorzystać je jako paliwo dla następnej generacji gwiazd. A w niezbyt odległym zakątku Wszechświata, 13 milionów lat świetlnych stąd, w konstelacji Psów Gończych, początek tego cyklu rozwija się w wyjątkowym tempie.
NGC 4449, znana również jako Caldwell 21, wydaje się dawać kosmiczny pokaz fajerwerków na tym zdjęciu. Czerwone chmury i lśniący niebieski welon galaktyki rozświetlają niebo kolorami nowo formujących się gwiazd. Sklasyfikowano ją jako galaktykę nieregularną typu Magellanicznego, co odzwierciedla jej luźną strukturę spiralną i bliskie podobieństwo do Wielkiego Obłoku Magellana – prototypu galaktyk Magellanicznych.
Gwiazdy aktywnie formują się w NGC 4449 od kilku miliardów lat, ale obecnie wypuszcza ona nowe gwiazdy w znacznie szybszym tempie niż w przeszłości. Ta niezwykle wybuchowa i intensywna aktywność formowania się gwiazd kwalifikuje ją jako galaktykę gwiazdotwórczą. Podczas gdy wybuchy gwiazd zwykle występują w centralnych regionach galaktyk, formowanie się gwiazd w NGC 4449 jest bardziej powszechne, o czym świadczy fakt, że najmłodsze gwiazdy znajdują się zarówno w centrum, jak i w strumieniach otaczających galaktykę.
Ta „globalna” aktywność gwiazdotwórcza przypomina najwcześniejsze galaktyki gwiazdotwórcze we Wszechświecie, które rozwijały się poprzez łączenie się z mniejszymi układami gwiezdnymi i akrecję. Podobnie jak w przypadku jej galaktycznych poprzedniczek, szybka formacja gwiazd w NGC 4449 została prawdopodobnie zapoczątkowana przez interakcje z sąsiednimi galaktykami. Jako członek grupy galaktyk M94 – jedna z grup galaktyk najbliższych Grupie Lokalnej, w której znajduje się Droga Mleczna – NGC 4449 znajduje się w bliskim sąsiedztwie kilku okolicznych mniejszych galaktyk. Astronomowie znaleźli dowody na istnienie interakcji pomiędzy NGC 4449 i co najmniej dwiema z tych galaktyk satelitarnych.
Jedną z nich jest bardzo słaba galaktyka karłowata, która jest aktywnie pochłaniana, o czym świadczy rozproszony strumień gwiazd rozciągających się po jednej stronie NGC 4449. Ta „ukryta” fuzja jest prawie niewykrywalna wizualnie ze względu na jej rozproszoną naturę i niską masę gwiazdową. Zawiera ona jednak dużą ilość ciemnej materii, co oznacza, że jej obecność można wykryć dzięki znacznemu wpływowi grawitacyjnemu, jaki wywiera na NGC 4449. Innym obiektem, który dostarcza wskazówek na temat połączenia gwiazd w przeszłości, jest masywna gromada kulista osadzona w zewnętrznym halo NGC 4449. Astronomowie uważają, że gromada ta jest ocalałym jądrem dawnej galaktyki satelitarnej bogatej w gaz, która obecnie jest wchłaniana przez NGC 4449.
Gdy NGC 4449 wchodzi w interakcje ze swoimi mniejszymi galaktycznymi towarzyszkami i pochłania je, oddziaływania pływowe między galaktykami ściskają i wstrząsają gazem. Świecące na czerwono regiony rozproszone na tym obrazie przedstawiają ten proces, wskazując na obfitość zjonizowanego wodoru – charakterystyczną oznakę trwającego procesu gwiazdotwórczego. Z galaktycznych pieców wyłania się mnóstwo gorących, młodych, niebieskich gromad gwiazd, napędzanych przez ciemne włókna kosmicznego pyłu ciągnące się przez całą galaktykę. Przy obecnym tempie, zapasy gazu zasilające NGC 4449 w gwiazdy wystarczą jeszcze na około miliard lat.
Opracowanie:
Agnieszka Nowak
Źródło:
