Monstrualna czarna dziura obudziła się po 26 latach.

W ciągu minionego tygodnia satelita Integral zaobserwował wyjątkowo jasny rozbłysk światła o wysokiej energii, wytworzony przez czarną dziurę “pożerającą” materię ze swojego gwiezdnego towarzysza.

Występowanie promieni X i gamma wskazuje na jedne z najbardziej ekstremalnych zjawisk we Wszechświecie, jakimi mogą być eksplozje gwiazd, potężne wybuchy czy czarne dziury żywiące się materią ze swojego otoczenia. W przeciwieństwie do spokojnego nieba, jakie widzimy naszymi oczyma, niebo widziane w promieniowaniu o wysokich energiach jest dynamicznym “pokazem świateł” z różnych źródeł, począwszy do takich, które zmieniają swoją jasność dramatycznie w ciągu kilku minut aż po te, które zmieniają się w skali czasowej lat a nawet dziesięcioleci.

15 czerwca 2015 r. astronomowie zauważyli promieniowanie rentgenowskie oraz gamma pochodzące od znajomego obiektu, który powrócił na kosmiczną scenę: V404 Cygni - układu zawierającego czarną dziurę i gwiazdę, okrążające się wzajemnie. Para znajduje się w naszej Galaktyce, w odległości zaledwie 8.000 lat świetlnych od Ziemi, w gwiazdozbiorze Łabędzia. W tym typie układu podwójnego materia przepływa od gwiazdy i opada w kierunku czarnej dziury gromadząc się na dysku gdzie zostaje podgrzana świecąc jasno w świetle widzialnym, ultrafioletowym i w promieniach X, zanim po spirali opadnie na czarną dziurę.

Pierwsze sygnały odrodzonej aktywności V404 Cygni zostały dostrzeżone przez detektor satelity Swift nazwany Burst Alert Telescope, który wykrył nagły wybuch promieni gamma. Rozpoczęto wówczas obserwacje w promieniach X. Wkrótce potem, MAXI (Monitor of All-sky X-ray Image - przyrząd śledzący całe niebo w promieniach X), część Japońskiego Modułu Eksperymentalnego zamieszczonego na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, zaobserwował “flarę” promieniowania rentgenowskiego z tego samego obszaru nieba.

Te pierwsze detekcje wykonane zostały w ramach masowej kampanii obserwacyjnej w której brały udział naziemne teleskopy i obserwatoria kosmiczne, polegającej na monitorowaniu V404 Cygni na różnych długościach fal całego spektrum elektromagnetycznego. Integral obserwował czarną dziurę 17 czerwca. W źródle tym wystąpiły powtarzające się jasne błyski światła w skali czasowej krótszej niż jedna godzina co jest rzadko spotykane w układach z czarnymi dziurami. Obiekt w tym momencie jest najjaśniejszy w dziedzinie rentgenowskiej - świeci pięćdziesiąt razy jaśniej, niż Mgławica Krab, którą do tej pory uważano za najjaśniejszą na “wysokoenergetycznym niebie”. Układ V40 Cygni nie był tak jasny i aktywny od 1989 roku, kiedy zaobserwował go japoński satelita promieni X - Ginga - oraz instrumenty do pomiarów wysokiej energii na stacji kosmicznej MIR.

Źródło:
ESA

Urania - Postępy Astronomii