Rzadka i tajemnicza kosmiczna eksplozja: rozbłysk gamma czy strumieniowe rozerwanie pływowe?
Naukowcy scharakteryzowali osobliwy sygnał przejściowy sondy Einsteina EP240408a.
 | |
| Wizja artystyczna przedstawiająca rozdrobnioną materię gwiazdową powstałą w wyniku rozerwania pływowego. Źródło: C. Carreau/ESA |
Wysoce energetyczne eksplozje na niebie są powszechnie przypisywane rozbłyskom gamma. Obecnie rozumiemy, że rozbłyski te powstają w wyniku połączenia się dwóch gwiazd neutronowych lub zapadnięcia się masywnej gwiazdy. W tych scenariuszach powstaje nowo narodzona czarna dziura, która emituje strumień poruszający się z prędkością bliską prędkości światła. Gdy strumienie te są skierowane w stronę Ziemi, możemy je obserwować z ogromnych odległości – czasami miliardów lat świetlnych – ze względu na efekt relatywistyczny znany jako wzmocnienie dopplerowskie. W ciągu ostatniej dekady wykryto tysiące takich rozbłysków gamma.
Od czasu startu w 2024 roku sonda Einsteina – kosmiczny teleskop rentgenowski opracowany przez Chińską Akademię Nauk (CAS) we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną (ESA) i Instytutem Fizyki Pozaziemskiej Maxa Plancka – skanuje niebo w poszukiwaniu energetycznych eksplozji, a w kwietniu teleskop zaobserwował niezwykłe zdarzenie oznaczone jako EP240408a. Teraz międzynarodowy zespół astronomów zbadał tę eksplozję za pomocą szeregu naziemnych i kosmicznych teleskopów.
Opublikowany 27 stycznia 2025 roku w czasopiśmie The Astrophysical Journal Letters raport na temat ich odkryć wskazuje, że charakterystyka tej eksplozji nie odpowiada typowym rozbłyskom gamma. Zamiast tego może ona reprezentować nową, rzadką klasę potężnych kosmicznych eksplozji – rozerwanie pływowe, które występuje, gdy supermasywna czarna dziura rozrywa gwiazdę.
Zdolność NICER do kierowania się w praktycznie każdą część nieba i monitorowania przez wiele tygodni odegrała kluczową rolę w naszym zrozumieniu tych niezwykłych kosmicznych eksplozji – powiedział Dheeraj Pasham, naukowiec Instytucie Astrofizyki i Badań Kosmicznych MIT.
Podczas gdy zjawisko zaburzeń pływowych jest prawdopodobne, naukowcy twierdzą, że brak emisji radiowych z tego strumienia jest zastanawiający. Brendan O’Connor z Uniwersytetu Carnegie Mellon przypuszcza, że “EP240408a spełnia niektóre kryteria dla kilku różnych rodzajów zjawisk, ale nie spełnia wszystkich kryteriów dla czegokolwiek. W szczególności krótki czas trwania i wysoka jasność są trudne do wyjaśnienie w innych scenariuszach. Alternatywą jest to, że obserwujemy coś zupełnie innego!”
Według Pashama, sonda Einsteina dopiero zaczyna zarysowywać powierzchnię tego, co wydaje się możliwe. Z niecierpliwością czekamy na obserwacje kolejnej dziwnej eksplozji przez sondę Einsteina – powiedział, powtarzając słowa astronomów z całego świata, którzy z niecierpliwością czekają na perspektywę odkrycia kolejnych niezwykłych eksplozji z najdalszych zakątków kosmosu.
Opracowanie:
Agnieszka Nowak
Źródło:
