Najstarszy znany dysk protoplanetarny

Grupa społeczności naukowców i zawodowych astronomów, w tym Jonathan Gagné z Carnegie, połączyła siły by odkryć niezwykłe „łowisko” egzoplanet. Odkryli oni gwiazdę otoczoną przez najstarszy znany dysk protoplanetarny.

Kierowany przez Stevena Silverberga z Universytetu Oklahoma zespół opisał nowo zidentyfikowanego czerwonego karła z gorącym dyskiem protoplanetarnym, powiązanym z młodym układem planetarnym. Dyski protoplanetarne wokół czerwonych karłów takich jak te są rzadkością, ale gwiazda o nazwie AWI0005x3s wydaje się posiadać trwały dysk przez wyjątkowo długi czas. Odkrycie zostało opublikowane w The Astrophysical Journal Letters.

Większość tego typu dysków zanika w czasie krótszym niż 30 milionów lat. Ten czerwony karzeł jest kandydatem na członka asocjacji gwiezdnej Carina, z czego wynika, że ma 45 milionów lat (jak reszta gwiazd w grupie). To jest najstarszy układ czerwonego karła z dyskiem, jaki astronomowie obserwują w podobnej asocjacji.

Odkrycia dokonała społeczność naukowców z Disk Detective, projektu kierowanego przez dr Marca Kuchnea z NASA/GSFC, który jest przeznaczony do znajdywania nowych dysków protoplanetarnych. Projekt polega na tym, że użytkownicy dokonują klasyfikacji, przeglądając dziesięciosekundowe filmy, z danymi z przeglądów NASA, w tym misji Wide-field Infrared Survey Explorer (WISE) i projektu Two-Micron All Sky Survey (2MASS). Od czasu uruchomienia strony projektu w czerwcu 2014 roku, ponad 30.000 naukowców uczestniczyło w tym projekcie, wykonując około 2 miliony klasyfikacji obiektów niebieskich.

Bez pomocy społeczności i naukowców badania tych obiektów były by trudne. Misja WISE sama tylko odkryła 747 milionów obiektów, spośród których spodziewanych jest, że kilka tysięcy będzie posiadać dyski protoplanetarne.

Ustalenie wieku gwiazdy może być trudne lub niemożliwe. Jednakże asocjacja Carina, w której znaleziono tego czerwonego karła, jest grupą gwiazd poruszających się przez Galaktykę, co wskazuje, że wszystkie powstały mniej więcej w tym samym czasie, w jednym miejscu. Astronomowie opracowali test, który pokazał tego nowo odkrytego czerwonego karła oraz jego dysk jako prawdopodobną część asocjacji Carina, co było kluczowe w ustaleniu jego zaskakującego wieku.

Zaskakującym jest zaobserwowanie dysku protoplanetarnego wokół gwiazdy, która może mieć 45 milionów lat, ponieważ zwykle zanikają one w przeciągu kilku milionów lat. Potrzebne będzie więcej obserwacji aby określić, czy gwiazda jest naprawdę tak stara, jak szacują astronomowie, a jeżeli okaże się że tak, z pewnością stanie się ona punktem odniesienia dla rozumienia czasu życia dysków. Wiedza, że gwiazda i jej dysk są tak stare, może pomóc naukowcom zrozumieć, dlaczego dyski wokół karłów typu M są taką rzadkością.

Ta gwiazda, jak i jej dysk, są interesujące jeszcze z innego powodu: możliwość, że posiada planety pozasłoneczne. Większość z odkrywanych przez teleskopy planet pozasłonecznych znajduje się w dyskach podobnych do tego przy czerwonym karle. Co więcej, gwiazda ta jest tego samego typu widmowego, co Proxima Centauri, najbliższa sąsiadka Słońca, która posiada egzoplanetę, słynną Proxima B.

Źródło:
phys.org

Opracowanie:
Agnieszka Nowak

Urania - Postępy Astronomii